Vanuit een nieuw perspectief ontwikkelde Bureau Jeugdzorg Limburg over het thema 'Ongewenste sexting' het handboek en de virtual reality-simulatie #ShameOver. Handboek en VR-simulatie leggen in plaats van 'victim blaming' de nadruk op bewustwording en wijzen op de verantwoordelijkheid van plegers en omstanders om het ongewenst verspreiden van foto's af te keuren en het slachtoffer in bescherming te nemen. In het handboek wordt het thema 'Ongewenste sexting' wetenschappelijk belicht en worden handvatten gegeven hoe de VR-simulatie toegepast kan worden. De aanpak van Bureau Jeugdzorg Limburg is in nauwe samenwerking met de ketenpartners (Jeugdzorg en strafrechtsketen) en jongeren tot stand gekomen.
Het concept
Halt leverde een actieve bijdrage aan de totstandkoming van het concept en wil bezien in hoeverre de VR-simulatie inpasbaar is in de nieuwe Halt-interventie Sexting. Mogelijk is de VR-simulatie een geschikt middel om te gebruiken binnen voorlichtingslessen die Halt geeft op scholen over het thema Online Veiligheid.
Ook de wetenschap is nadrukkelijk betrokken bij de ontwikkeling van de simulatie. Marijke Naezer, in 2018 gepromoveerd aan de Radboud Universiteit op het gebied van 'Gender and Diversity Studies, vervulde een adviesrol in het wordingstraject en schreef een hoofdstuk in het handboek. Zij concludeert dat er een duidelijk en consequent onderscheid gemaakt moet worden tussen het vrijwillig maken en versturen van seksueel getint materiaal (sexting) en seksueel grensoverschrijdend gedrag, zoals de ongewenste verspreiding van dit materiaal (shame-sexting). Sexting moet niet langer als een probleem worden beschouwd, maar als een positief onderdeel van seksualiteit.
Virtual Reality
'Anne zit in het klaslokaal en wordt gepest door haar medeleerlingen. Eén van de leerlingen loopt voorbij en legt een briefje op haar tafel. Een printje van een foto waar ze nogal gewaagd op staat. Met viltstift staat er 'slet' bijgeschreven. Anne herkent de foto. Ze heeft 'm via Snapchat gedeeld met Sophie haar vriendin met wie ze ruzie heeft gekregen. Sophie heeft haar foto doorgestuurd naar Rob, een ex-vriendje van Anne. Rob wordt omringd door zijn vrienden. Hij kijkt minachtend naar haar. Zijn vrienden lachen haar uit. Anne raakt steeds meer in paniek. Een scene uit de virtual reality simulatie #ShameOver. Je bent in de leefwereld bent van Anne, een slachtoffer van ongewenste sexting. Je voelt haar pijn en schaamte. Er zijn twee VR-filmpjes, één waarin de kijker in de huid van Anne kruipt en één waarin de kijker in de positie van Rob zit. Het verhaal van de film is bedacht door jongeren zelf.
Jongeren
Het belangrijkste is dat jongeren nadrukkelijk zijn betrokken bij de totstandkoming van het handboek en de VR-simulatie. Studenten van de opleiding Orthopedagogiek aan Fontys Hogeschool deden in samenwerking met Bureau Jeugdzorg Limburg en ketenpartners onderzoek naar de leefwereld van slachtoffers, daders en eventuele bystanders van (grensoverschrijdende) sexting. Ruim honderd leerlingen van het Dominicus College in Nijmegen bedachten in een zogenaamde synopsisbattle het scenario en de titel #ShameOver. Anouk Teeuwen en Judith Kuijpers, beiden eindejaars gymnasiasten aan het Dominicus College in Nijmegen, hielden voor hun profielwerkstuk als exameneis een enquête onder 150 leerlingen over het onderwerp. Zij concluderen onder andere dat leerlingen die in aanraking komen met ongewenste sexting niet vrijuit durven spreken. Ook komen ervaringsdeskundigen aan het woord. 'We moeten er niet zo moeilijk over doen', zegt Britt. Zij lag als slachtoffer van shame-sexting vier maanden ziek op bed. Ze werd getreiterd en haar naam verscheen op bangalijsten (slettenlijsten). Ze kan nog maar moeilijk accepteren dat zij niets fout deed. Lees ook het indrukwekkende gesprek over groepsdruk, status en onbehouwenheid met Dylan, een onterechte dader.
Handboek
Professionals wijzen in het hoofdstuk 'Vlaggensysteem biedt een kader' op de relatie tussen de VR-simulatie en het Vlaggensysteem. De productie kan volgens hen bijdragen aan bewustwording bij alle betrokkenen van ongewenste sexting. 'Als je virtueel in elkaars leefwereld kunt stappen, kun je je beter inleven wat de ander beweegt en voelt.' Politie en Openbaar Ministerie hanteren bij ongewenste sexting voor een passende sanctie de nieuwe Leidraad Afdoening sextingzaken. Zie ook de pagina 'lesmateriaal'.
Dit handboek is geclusterd rondom vier virtuele blokken:
• Introductie
• #ShameOver en ongewenste sexting
• Literatuuronderzoek en praktijk
• Juridisch kader
Kwaliteitsregister
Het handboek en de VR-simulatie #ShameOver beogen met ondersteunend les- en trainingsmateriaal een kwaliteitsstempel. Het streven is een accreditatie die wordt afgegeven door de Stichting Kwaliteitsregister Jeugd (SJK). Als zodanig dragen de initiatiefnemers bij aan competentieversterking en methodisch handelen van professionals.
